De Maatjes is een zesmansgroep die tussen 1976 en 1986 actief was, en als uitvalsbasis Wageningen kende. De groepsleden studeerden aan de Landbouwhogeschool en waren actief in het Boerentoneel. Maarten van der Vlist (gitaar, banjo, zang), Tom van Muijlwijk (percussie, zang), Wout Kemperman (basgitaar, zang), Kris van Koppen (accordeon, percussie, zang) en Janpaul Grotenhuis (viool, percussie, zang) gingen voor het plezier met elkaar muziek maken en speelden soms op feesten. Na enige tijd voegde Herman Groenenstein (basgitaar) zich bij de groep, waardoor Wout Kemperman zich nadrukkelijker op de leadzang kon gaan richten.
Een nieuwe fase voor de muziekgroep werd ingeluid in het voorjaar van 1977, toen deze werd gevraagd om voor en na een demonstratie van werkende jongerenvereniging Het Maatje in Arnhem muziek te maken. Naast gelegenheidsliederen speelden ze ook Vlaamse volksmuziek. Vanaf die dag ging het zestal als De Maatjes door het leven, en werd er meer gerepeteerd, geschreven, gearrangeerd en opgetreden – zo’n 25 keer per jaar. De Vlaamse volksmuziek verdween naar de achtergrond en eigen liederen over onderwerpen als gastarbeid, woningnood, onderwijs, het boerenbedrijf, de natuur, voedingsindustrie, kernenergie en de neutronenbom vormden het middelpunt. Aangevuld met covers en vertalingen van ander, vooral geëngageerd liedmateriaal, en een enkel instrumentaal stuk.
Wel of geen LP
Na in 1980 een demo-cassette te hebben gemaakt met zestien nummers, kwam de discussie op gang bij De Maatjes, of er een LP zou moeten worden gemaakt. Afwegingen zoals kwaliteit, kostenplaatje en prioriteitstelling legden het uiteindelijk af tegen argumenten als “leuk om te doen”, “we hebben wat te vertellen” en met name: “we vinden onze nummers de moeite waard”.
In maart 1981 werd met Uitgeverij De Uitbuyt de afspraak gemaakt om in samenwerking een LP uit te brengen. Medio juni van dat jaar werden in anderhalve week tijd de opnames gemaakt in de Xilovox studio in het Brabantse Lierop, onder leiding productionele leiding van Frans Roosen en Hans Fleskens. Toen de groep aan de opname wilde beginnen, kwam leadzanger Wout maar niet opdagen. Als fervent fietser was hij vanuit Wageningen naar Brabant gefietst. Plots kregen de groepsleden een belletje dat Wout in het ziekenhuis lag; een fietsongeluk. Ze zijn de opnamen zonder hem begonnen.
De geluidsmix werd door Janpaul en Maarten gedaan in samenwerking met Hans Fleskens en Peter Koene. Er werden 1000 exemplaren van de LP geperst. De moeder van Janpaul, waar de groep in Eindhoven logeerde tijdens de opnames, bracht persoonlijk 110 exemplaren aan de man.
De LP Pak je fiets begint opvallend genoeg met een instrumentale groepscompositie naar een idee van Kris van Koppen, die de titel Broodje charme meekreeg. Een ontspannen opening van het bal.
Daarna volgt Het huis van Jan en Ant, waarvoor de tekst werd geschreven door het 1-mei Koor Wageningen en Kris de muziek maakte. Het is een soortement van smartlap over woningnood, waarbij Jan en Ant het uiteindelijk niet samen redden omdat ze geen woning kunnen bemachtigen.
Er zijn twee Vlaamse nummers te vinden op de LP: Moustafa van Walter de Buck en Louise van Vuile Mong en zijn Vieze Gasten. De eerste over de uitbuiting van ‘gastarbeiders’, de tweede over vrouwenemancipatie. Thema’s die toentertijd ‘hot item’ waren, maar ook nu nog steeds actueel zijn.
Boer en boerin is afkomstig van het Boerentoneel, door Kris in 1976 op muziek gezet. De problemen in de landbouw – veel uren werken, weinig inkomsten, hoge investeringen – worden in kaart gebracht. Ze komen bekend voor.
Het laatste nummer van kant A is iconisch: het is een vertaling van Barney’s epic homer van Leon Rosselson. Harrie – zoals de Nederlandse titel luidt – heeft als hobby het oprichten van een bouwwerk, gemaakt van afval, in zijn eigen tuin. Als hem dat van rijkswege onmogelijk wordt gemaakt, vlucht hij naar de plaatselijke vuilnisbelt, om daar zijn hobby voort te zetten.
Sluiten die centrale
Het protest tegen kernenergie en kernwapens is onlosmakelijk verbonden met de jaren ’70 en het begin van de jaren ’80. Dat vindt op Pak je fiets z’n neerslag in twee nummers: Sluiten die centrale, wat weinig te raden overlaat, en Neutronenbomlied, waarvan de insteek ook niet moeilijk te raden is. Ze zijn echter niet pamflettistisch, en ook muzikaal gezien is er voldoende ruimte voor subtiliteit. Gewoon goede nummers dus.
Het nummer School, op melodie van de Amerikaanse traditional Boll Weevil, klinkt aanstekelijk, maar de tekst is niet bepaald het sterkste moment van de LP. Maar als je een hekel hebt aan school, kun je je er waarschijnlijk makkelijk in vinden.
Ode aan de landarbeider is een vertaling van de Engelse traditional The painfull plough, door De Maatjes gebracht met enkel accordeonbegeleiding en meerstemmige zang. Mooie ballade met een indringende tekst.
Het sluitstuk van de LP is het nummer Fiets, waarvan de tekst werd geschreven door Kris van Koppen. Alle Maatjes werkten mee aan de muziek. Het lied heeft als ondertitel: een troostlied voor als je baalt.
Voel je je weer rot en verwens je je bestaan.
Je kunt het niet meer aan en je denkt alles kapot.
Pak dan je fiets.
De muziek zorgt ervoor dat je het trapritme voor op de fiets al te pakken hebt. Ongeveer in het midden van het nummer schakelt de groep over naar de melodie van Somebody to love van Jefferson Airplane. Een geweldige vondst. En ik kan nog steeds geen glimlach onderdrukken als ik op het eind de s van het woord fiets hoor overgaan in het geluid van een leeglopende fietsband.
Alle teksten van de liedjes werden afgedrukt op de binnenhoes van de LP, inclusief de gitaarakkoorden, zodat je makkelijk zelf met de nummers aan de slag kunt.
De opbrengst van de verkoop van Pak je fiets ging deels naar het Nicaragua-komitee. Kom daar nog eens om…
Luisteren:
